Hoe de Galliërs willen voorkomen dat de hemel op hun hoofd valt
De Fransen gaan er graag prat op dat zij het eerste pensioensysteem in de wereld hebben uitgevonden… In 1673 al! Colbert, die minister was onder Lodewijk XIV, ligt inderdaad aan de oorsprong van een koninklijk edict waarmee een rustpensioen voor de zeemacht werd ingevoerd. De koning wilde daarbij niet zozeer de oude dag van zijn trouwe dienaars verzekeren, het was vooral de bedoeling vrijwilligers te rekruteren en aan zich te binden met een systeem dat er aan de basis verleidelijk uitziet, maar waar uiteindelijk maar weinigen van hebben kunnen profiteren …[1]
Het principe waarbij middelen worden samengevoegd en herverdeeld om tegemoet te komen aan de behoeften van wie niet meer kan werken, is sindsdien verspreid geraakt over de hele ontwikkelde wereld. De ‘pensioenbelofte’ is een thema dat de geesten in de loop der tijd voortdurend heeft beroerd en dat ook is geëvolueerd onder impuls van diverse politieke ontwikkelingen en economische schokken. Sommige visionairen twijfelen zelfs aan de leefbaarheid van zo’n systeem. In zijn Harmonies économiques, een werk dat in 1850 is verschenen, had Frédéric Bastiat het al over de ‘onderlinge maatschappijen‘ en waarschuwde hij voor de verschuiving van de verantwoordelijkheid: “Het individu onttrekken aan de gevolgen van zijn eigen daden, veroorzaakt onvermijdelijk grote gevaren en grote moeilijkheden in de toekomst.”
Het is pas na de tweede wereldoorlog dat de eerste stappen in de richting van het huidige Franse pensioensysteem werden gezet, met name door twee ordonnanties van oktober 1945 en vervolgens door de grondwet van 1946, om “werknemers te bevrijden van de onzekerheid over hun toekomst“. Sindsdien zit het fundament van de intergenerationele solidariteit diepgeworteld in onze geesten en onze gebruiken.
Tegenwoordig is ons pensioen eigenlijk nooit ver uit onze gedachten: bewust, door de vele demografische en financiële uitdagingen van onze tijd, maar ook onbewust, door de bekommernis dat men de zorgeloze oude dag waar men al zijn hele leven op hoopt, zou mislopen.
De ontwikkelde maatschappijen moeten hun pensioensystemen en de daaraan gekoppelde beloftes ooit wel eens herzien. Frankrijk heeft het thema op tafel gegooid en we kunnen alleen maar tevreden zijn met het nieuwe tijdperk dat de PACT-wet, een actieplan voor de groei en de transformatie van ondernemingen, heeft ingeluid. Door individueeel langetermijnsparen in het voetlicht te plaatsen, bereidt dit wetsontwerp, dat momenteel wordt onderzocht door het parlement, een grote stap voor in de ontwikkeling van het pensioensparen.
Sommige Fransen zijn nog oude Galliërs die vastgeroest zitten in hun gewoontes, en die zullen een pedagogische aanpak en heel wat uitleg nodig hebben. De Romeinen hebben daarentegen vooruit gedacht en zijn wat slimmer geweest. Naar het voorbeeld van het notionele Zweedse model is Italië al in 1996 beginnen na te denken over een kapitalisatiesysteem, dat in werking zal treden … rond 2036. Een Pax Romana op de lange termijn!
Benadrukken hoe belangrijk sparen voor iedereen is, is een onontbeerlijke stap om ons voor te bereiden op de noodzaak van individuele pensioenzorg. Het begin van een lange weg, waarop heel wat begeleiding en een flinke dosis financieel onderricht nodig zullen zijn. Onze medeburgers onderrichten, is de eerste onontbeerlijke voorwaarde om de wereld van morgen aan te kunnen. En daaraan draagt La Financière de l’Echiquier graag zijn steentje bij.
Didier Le Menestrel
[1] Retraites, Bâtissons notre avenir, D. Le Menestrel, D. Pelé, Cherche-Midi, 2015