Zomerse entropie
De uiterst rampzalige beurs deze zomer had heel snel afgerekend met de relatieve sereniteit van specialisten in economische voorspellingen tijdens het eerste semester. Na een daling van twee maand brandt een vraag op alle lippen: wat is de “kans” op een recessie? Één op drie, één op twee? Een constatering: de kans stijgt naarmate de CAC 40 daalt.
Of om met de woorden van een bleke vakantieganger te spreken: “Voortaan zijn de financials de locomotieven van de wereld” en zich af te vragen “Maar wie trekken de financials?”. Reflectie om een antwoord te vinden is overbodig want de financials, en vooral de markten “trekken”zichzelf en maken hun eigen voorspellingen.
Een belangrijke Engelse firma berekende onlangs de negatieve impact van de daling op aandelenmarkten op het bruto nationaal product: het verlies van 15% door Standard & Poor’s sinds half juli, heeft de Amerikaanse groei 0,7 basispunten gekost! De strateeg publiceert vervolgens onverstoorbaar een naar beneden bijgesteld groeicijfer dat op zijn beurt snel een nieuwe daling op de aandelenmarkten teweegbrengt: het begin van de spiraal. Het is niet de eerste keer hoewel toegegeven moet worden dat het proces onlangs in een stroomversnelling is geraakt.
Begin juli begint de krant “Le Monde” een economische fictie. In diezelfde periode neemt de druk op de Europese schulden toe en lijkt de fictie op een alledaags artikel in de financiële pers. In één van de afleveringen wordt het probleem van de Société Générale om zich te herfinancieren aangehaald… U kent het vervolg: enkele dagen later veroorzaakt een Engelse krant die zonder nader onderzoek het nieuws had overgenomen, een geheel uit de hand gelopen beurszitting, waarin het effect van de bank met 20% kelderde. De Engelse journalisten hebben schuld bekend (en overigens tegengesproken dat zij het nieuws overgenomen hadden uit een eenvoudige zomerserie), maar hoe dan ook, de schade was aangericht, de herfinanciering van Franse banken wordt het gesprek van de week. De zelfgemaakte voorspellingen hadden opnieuw toegeslagen!
Optimisten zullen zeggen dat de “volgzame financials”, hoe talrijk ook, snel van richting kunnen veranderen, waardoor de zo langverwachte recessie slechts een eenvoudige vertraging zal zijn. Pessimisten zullen zeggen dat het kenmerk van profetieën die zichzelf verwezenlijken juist hierin bestaat dat zij plaatsvinden. Maar zowel optimisten als pessimisten zijn het ongetwijfeld eens over één punt: het verzuim van autoriteiten is medeverantwoordelijk voor het ontstaan van irrationele gedragingen.
De oeverloze discussies tussen Republikeinen en Democraten of de discussies van Europeanen waarin niemand naar elkaar luisterde begin deze zomer zijn een vruchtbare bodem voor alle uitingen van angst! Een fraaie toename van de financiële wanorde, de “beurs-entropie” zoals natuurkundigen deze situatie zouden kunnen noemen.
De wetenschap heeft op dit thema entropie een duidelijk antwoord: hoewel ze bijna moeiteloos kan stijgen, is er veel energie voor nodig om haar te laten dalen. In het geval dat ons bezighoudt zijn ook veel financiële inspanningen nodig en de eerste aangekondigde maatregelen om de Europese tekorten te verminderen zijn nog maar een begin. Deze crisis heeft ten minste een positieve uitwerking: de mogelijkheid budgettaire correcties uit te voeren die al geruime tijd noodzakelijk waren.
Dus laten we ons duidelijk opstellen in het kamp van de optimisten!
En laten we opnieuw de Memories van Jean Monnet* citeren: «Mensen accepteren de verandering alleen wanneer deze onvermijdelijk is en onderkennen het onvermijdelijke karakter alleen in tijden van crisis.» Vandaag is de noodzaak geconstateerd en wordt een begin gemaakt met de uitvoering; het middel is bitter maar de genezing is in zicht.
Didier LE MENESTREL
In samenwerking met Marc CRAQUELIN
* Franse staatsman (1888-1979) -Memories, 1976, Uitgever Editions Fayard.