Door de muur
In een beroemde novelle van Marcel Aymé, ‘Le Passe-Muraille’, ontdekt een man dat hij door muren heen kan lopen. Voor ons allemaal, als belegger of belastingbetaler, is dé vraag momenteel hoe we door de muur van schulden gaan komen die voor ons oprijst.
Dat de overheidsschulden de pan uit rijzen, staat vast: eind 2020 zal de Maastrichtnorm nog slechts een vage herinnering zijn. De schuld van de eurozone zal dan namelijk meer dan 100% van het bbp bedragen, hoger dan ooit tevoren. Sterke economische groei, een terugkeer van de inflatie en zelfs wanbetaling of schuldherschikking zijn voorlopig niet haalbaar als het gaat om aflossing van deze schuld.
Er is dan ook gekozen voor monetarisering, d.w.z. het opkopen van staatsobligaties door de centrale banken. Nu 20% van de volledige staatsschuld van Frankrijk en Italië en zelfs ruim 30% van de Duitse schuld in handen is van de Europese Centrale Bank (ECB), opperen sommigen zelfs dat de ECB deze schulden volledig kwijtscheldt. Ons lijkt een scenario van ‘eeuwigdurende schulden’ echter waarschijnlijker. Dat houdt in dat overheden hun schulden aan de ECB aflossen door nieuwe obligaties uit te geven, die de ECB op haar beurt weer opkoopt. Dat lijkt erg veel op wat Japan doet.
Een andere, minder bekende maar eveneens onverbiddelijk aanzwellende muur, is die van de privéschulden. In Frankrijk lopen de schulden van ondernemingen buiten de financiële sector eind dit jaar op tot bijna 2000 miljard euro, meer dan 75% van het bbp. Door het succes van de staatsgaranties op leningen aan bijna 500.000 bedrijven groeit die toch al aanzienlijke schuldenberg verder aan.
Dat fenomeen doet zich in heel Europa voor, maar is sterker in landen waar de privésector met een chronisch tekort aan eigen vermogen kampt. Volgens de Franse nationale bank bedraagt het eigen vermogen van bedrijven buiten de financiële sector 74% van het bbp[1], min of meer het Europese gemiddelde. In de Verenigde Staten is dat bijna 125% van het bbp, wat betekent dat Corporate America heel wat meer armslag heeft. Bedrijven die minder kapitaal hebben moeten immers gaan lenen om een nieuwe start te maken, te investeren of een zware economische schok zoals de huidige gezondheidscrisis op te vangen.
De novelle van Marcel Aymé eindigt weinig hoopgevend. De Passe-Muraille, ambtenaar bij de Dienst der Registratie en aspirant-inbreker, verliest zijn gave en zit voor eeuwig vast in een muur, gevangen tot het einde der tijden. Laten we hopen dat de recente interesse van particulieren voor de beurs[2], de initiatieven vanuit de markt[3] en het Europese herstelplan ertoe zullen bijdragen het eigen vermogen van bedrijven op te krikken en de investeringen aan te wakkeren. Dat is de enige manier om over die muren heen te komen.