Liggen er pakjes onder de kerstboom?
Schaarste. Nog niet zo lang geleden hadden wij er als inwoners van ontwikkelde landen zelden mee te maken. Sinds een paar maanden is het echter ook voor ons harde realiteit. Beetje bij beetje stuurden de coronacrisis, geopolitieke spanningen en klimaatrampen de wereldwijde toeleveringsketens en logistiek in de war. Een groeiend aantal tekorten sloeg in de ene economische sector na de andere toe.
De terugkeer van wereldwijde schaarste
Hoe is het zover kunnen komen? Bovenop oplaaiende geopolitieke spanningen – van China en de Verenigde Staten tot Rusland – en extreme weersomstandigheden kwam een pandemie die een groot deel van de wereldwijde industriële productie tot stilstand bracht. Van fietsonderdelen tot timmerhout of zeldzame metalen – in alle sectoren steeg de druk op producenten. De reddingsplannen die de overheden optuigden, wakkerden de vraag aan, met als gevolg een wijdverbreide schaarste waaraan niet volledig voldaan kon worden. Daardoor vertraagt het herstel van de wereldeconomie. Het tekort aan grondstoffen is dubbel pijnlijk voor bedrijven die op een verantwoordelijke manier produceren. De vraag naar duurzame materialen stijgt, de prijs rijst de pan uit en sommige zijn bijna niet meer te verkrijgen¹. De stijgende prijzen treffen zo alle economische spelers en sijpelen langzaam door naar de consument. Goederen afkomstig uit Chinese fabrieken zijn in één jaar tijd gemiddeld 13,5% duurder geworden, de sterkste stijging in een kwarteeuw².
Geglobaliseerde toeleveringsketens
Onze toeleveringsketens zijn, net zoals onze consumptiemaatschappij, geglobaliseerd. Uw jeansbroek heeft er alvorens in uw kast te belanden een reis van wel 65.000 km opzitten, anderhalve keer de wereld rond. Die cijfers leggen de trieste werkelijkheid van onze consumptiemaatschappij bloot. Het in Oezbekistan geteelde katoen wordt gesponnen in Turkije en gekleurd in Bulgarije. Vervolgens wordt de stof geweven in Taiwan, waarna uw broek wordt genaaid in Tunesië en uiteindelijk geleverd in België³. Een andere vaststelling, die doet denken aan de stellingen van de Britse econoom en filosoof David Ricardo, bedenker van de theorie van de comparatieve voordelen, is dat we ons bewust worden van de hyperspecialisatie van sommige landen en onze enorme afhankelijkheid van hen. Hoewel de laatste fabriek in Europa die paracetamol maakte in 2009 de deuren sloot[4], heeft het tien jaar geduurd voor we beseften dat meer dan 80% van de wereldwijde productie van die pijnstiller uit India en China komt. De crisis die we vandaag beleven brengt aan het licht hoe complex de toeleveringsketens van bedrijven zijn en hoe opmerkelijk weinig vat zij daarop hebben. Die kwetsbaarheid stelt hen – en ons – overduidelijk bloot aan financiële risico’s, maar houdt ook het gevaar op grote milieuschandalen en sociale misstanden in.
Controle over onze bevoorrading
De winnaars zijn in deze situatie vaak diegenen die sinds vele jaren een goede relatie hebben opgebouwd met hun leveranciers, bijvoorbeeld door hen goed en op tijd te betalen. Wie meer controle heeft over zijn waardeketen, door die te vereenvoudigen of te herlokaliseren, wordt zich beter bewust van zijn impact op de maatschappij en het milieu en de mogelijkheid om zijn externe kosten maximaal terug te dringen. Die uitdaging is ook van belang voor de nationale soevereiniteit. In Frankrijk mikt het Plan-2030 bijvoorbeeld op de circulaire economie om de bevoorrading met materialen zoals kunststof, hout, metalen en zeldzame aardmetalen veilig te stellen.
Als bedrijven zich beter bewust worden van de positieve invloed die ze op hun leveranciers kunnen uitoefenen en van hun verantwoordelijkheid om hun impact op milieu en maatschappij onder controle te houden, kan de kerstman de komende jaren alle wensen in vervulling doen gaan. Via ons betrokkenheidsprogramma zullen wij verantwoordelijke bedrijven daarin alvast bijstaan en begeleiden.