Denkt u aan uw pensioen?

 

 

Deze slogan heeft enkele seizoenen deel uitgemaakt van tv-commercials in Frankrijk van La Financière de l’Echiquier en is opnieuw uiterst actueel met de reeks aangekondigde hervormingen. Nadat de hete aardappel ruim 20 jaar is doorgeschoven, beginnen de Franse autoriteiten met de zwaarste kluif: de speciale regelingen, met name die voor de SNCF en zijn spoorwegpersoneel, omvormen en aanpassen… Dit zal de komende weken heel wat mensen op de been brengen en de nodige tongen losmaken.

Het pensioenvraagstuk mobiliseert de massa niet alleen in Frankrijk, maar ook in Zuid-Europese landen, in het kader van verkiezingen, zoals onlangs in Italië, of als gevolg van een bewustwordingsproces bij Spaanse, Griekse en Italiaanse gepensioneerden, die voortdurend meer koopkracht eisen, maar nul op het rekest krijgen omdat de overheden niet meer over voldoende middelen beschikken.

Kortom: iedereen is bezig met zijn of haar pensioen, maar zonder er nog de sleutel tot een beter leven in te zien, zoals de grondleggers van ons systeem van solidariteit tussen generaties voor ogen hadden. Het pensioen is een bron van zorgen en niet langer een belofte van geluk.

De Engelse vertaling van pensioen, ‘retirement‘, betekent zoiets als aan de zijlijn komen te staan. Het Franse woord voor pensioen (‘retraite’) heeft ook nog andere, vagere betekenissen. Het kan tevens verwijzen naar een aftocht (‘retreat‘), een spirituele bezinning of een toevluchtsoord. Al naar gelang uit welk nest ze komen en welke weg ze bewandelen zullen mensen de vertaling kiezen die het best bij hen past. Wat ons momenteel interesseert is welke inspanningen de samenleving zich getroost om ons te helpen verder te leven als we eenmaal gestopt zijn met werken.

Moeten we niet eerst duidelijkheid verschaffen over dit aspect alvorens stapsgewijs hervormingen door te voeren…? Wat zijn de grondslagen van ons pensioenstelsel?

Ons systeem is nog altijd gebaseerd op beginselen die kort na de Tweede Wereldoorlog zijn vastgelegd. De beschikking van 4 oktober 1945 bepaalt dat het zaak is “werknemers te ontdoen van de onzekerheid over hun toekomst, die bij hen een minderwaardigheidsgevoel veroorzaakt dat de daadwerkelijke en onderliggende reden is voor het klassenonderscheid”, terwijl de Franse grondwet van 1946 in zijn preambule stelt dat: “ieder mens die vanwege zijn leeftijd, lichamelijke of geestelijke gesteldheid of de economische situatie niet in staat is om te werken, heeft het recht van de gemeenschap toereikende bestaansmiddelen te verkrijgen”. Ruimhartige ambities waaruit de hoop spreekt van een generatie die een verwoestend conflict heeft overleefd en decennialang klem zal zitten tussen twee totaal verschillende politieke en economische ideologieën.

Deze humanistische generositeit, die al ruim 30 jaar botst met demografische veranderingen en massale werkloosheid, is nooit herzien omdat geen enkele Franse regering ooit heeft durven tornen aan deze naoorlogse politieke beginselen. Frankrijk is dan ook, samen met Griekenland, het enige land in Europa dat in de afgelopen twintig jaar geen structurele hervormingen heeft doorgevoerd…

Het heeft geen zin om te zeggen ‘we hebben ons best gedaan’, je moet gewoon doen wat noodzakelijk is“. Laten we hopen dat onze samenleving zich eindelijk zal laten inspireren door de pragmatische wijsheid van Sir Winston Churchill. Terugkrabbelen is geen optie meer; het is hoog tijd een einde te maken aan “de Franse uitzondering”, die ertoe heeft geleid dat we de hervorming van de verzorgingsstaat nog altijd niet ter hand hebben genomen.

En als elk van ons zich nu eens betrokken zou voelen bij ons pensioensysteem? De enige begaanbare weg is om mensen persoonlijk aan te spreken, vooral voor de jongere generaties, die zich nu al afvragen hoe ze op Mars zouden kunnen leven… Laten we onze verantwoordelijkheid nemen met een alternatief systeem van pensioensparen, een individuele pensioenregeling die voor zoveel mogelijk mensen toegankelijk is… Wordt vervolgd.

                                                                                                                                                            Didier Le Menestrel

1 Retraite, Bâtissons notre avenir !, Cherche Midi, 2015